
Tư duy hệ thống có thể giúp chúng ta nhìn nhận bức tranh toàn cảnh, đưa ra quyết định tốt hơn và xác định các mô hình.
Tôi thường xuyên đan xen giữa các khái niệm trừu tượng và tính thực tế. Các khái niệm giúp tôi nảy ra ý tưởng, còn việc áp dụng chúng sẽ cho tôi biết liệu chúng có hiệu quả hay không.
Các khái niệm dễ trở nên phức tạp vì bản chất của chúng vốn đã vậy, và khó để giúp mọi người quay trở lại với những điều thực sự nên làm. Cùng lúc đó, nếu cứ chăm chăm vào các lời khuyên thực tiễn, chúng ta sẽ không còn chỗ để liên kết các hành động với nhau, không có không gian cho chiến lược và cái nhìn tổng thể. Mục tiêu là có thể phóng to và thu nhỏ tầm nhìn khi cần thiết.
Tư duy hệ thống là một trong những khái niệm đã ảnh hưởng đến cách tôi nhìn nhận về tăng trưởng và SEO. Nó giúp tôi nhận diện được các mô hình. Nhận diện mô hình giúp tôi thấy được quy mô. Thấy được quy mô giúp tôi nhận ra chiến lược. Khi áp dụng tư duy hệ thống vào tăng trưởng, giống như bạn đang xếp từng viên gạch nhỏ lại để có thể nhìn thấy toàn bộ ngôi nhà và từ đó biết cách xây dựng nó tốt hơn. Bạn sẽ không thể thấy được điều đó nếu chỉ chăm chú vào từng viên gạch.
Tư duy hệ thống là gì?
Tư duy hệ thống, hay còn gọi là Cybernetics (điều khiển học), là nghệ thuật hiểu rõ các vòng lặp phản hồi và điểm đòn bẩy trong một hệ thống. Khi đã nắm vững nó, tư duy hệ thống trở thành một công cụ tuyệt vời giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn.
Cuộc sống của chúng ta được tạo nên bởi những hệ thống: nền kinh tế, cơ thể con người, môi trường, và kết quả tìm kiếm của Google. Mỗi hệ thống đều có các thành phần tương tác lẫn nhau. Ví dụ, trong hệ thống quảng cáo của Google (Google Ads), có những nhà thầu đấu giá với nhau ở một phía và người dùng nhấp vào quảng cáo ở phía còn lại. Càng có nhiều nhà thầu, giá thầu sẽ càng cao. Nhưng đến một mức nào đó, giá sẽ đạt đỉnh vì không ai sẵn sàng trả cao hơn nữa. Có thể là do CAC (chi phí thu hút khách hàng) đã vượt quá LTV (giá trị trọn đời của khách hàng), và họ ngừng đấu giá. Nhưng sẽ có một nhà thầu nổi trội và giành được lượt hiển thị.
Trong sơ đồ minh họa hệ thống đấu giá của Google Ads bên dưới, có một vòng lặp phản hồi đơn giản giữa giá thầu và giá cả (màu đen) kết nối với một vòng lặp nhỏ hơn (màu xanh), hoạt động chậm hơn nhưng cuối cùng sẽ kìm hãm giá cả. Lý thuyết hệ thống đầy đủ về Google Ads phức tạp hơn rất nhiều, nhưng ví dụ này giúp chúng ta hiểu rằng trong mỗi hệ thống đều có các tác nhân thúc đẩy và hạn chế.
Sự khác biệt giữa hệ thống và cấu trúc
Trong cuốn sách “Introduction to Systems Thinking” (Nhập môn Tư Duy Hệ Thống), Daniel H. Kim mô tả hệ thống là “bất kỳ nhóm các phần tử nào tương tác, liên quan hoặc phụ thuộc lẫn nhau, tạo thành một tổng thể phức hợp và thống nhất có một mục đích cụ thể”. Điều quan trọng cần nhớ là tất cả các thành phần đều có mối liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau ở một mức độ nhất định. Nếu không có những sự liên kết đó, chúng ta chỉ có một tập hợp các phần tử, chứ không phải là một hệ thống.
Mỗi hệ thống đều có:
- Mục tiêu
- Trật tự
- Đầu vào & đầu ra
- Ranh giới
- Môi trường xung quanh
Bạn có thể hiểu một hệ thống khi nắm được mục đích của nó. Mục tiêu của Google, chẳng hạn, là “tổ chức thông tin của thế giới và làm cho chúng trở nên dễ tiếp cận và hữu ích cho mọi người.” Mỗi thành phần trong hệ thống tìm kiếm của Google đều hướng đến mục tiêu này. Trong ngữ cảnh tìm kiếm tự nhiên của Google, đầu vào là truy vấn, và đầu ra là danh sách kết quả. Đầu ra sẽ thay đổi dựa trên phản hồi của người dùng, như việc họ thay đổi câu tìm kiếm, nhấp vào một kết quả và quay lại để chọn một kết quả khác. Quá trình này có trình tự rõ ràng: thu thập dữ liệu, kết xuất, lập chỉ mục, xếp hạng. Ranh giới của hệ thống là máy tính và internet, và nó được bao quanh bởi các mạng xã hội, trang web, và các phần mềm khác.
Hệ thống cũng thay đổi và thích ứng. Có nhiều loại hệ thống và tiểu hệ thống khác nhau: hệ thống xác định (mục tiêu đã rõ ràng) và hệ thống mở (tương tác với các hệ thống khác). Google Tìm kiếm là một hệ thống phức hợp thích ứng, một mạng lưới các hệ thống và tương tác mà rất khó, nếu không muốn nói là không thể dự đoán, vì nó thay đổi theo môi trường. Đó là lý do tôi thường so sánh Google Tìm kiếm với các trò chơi như Poker, đầu tư tài chính hoặc nghiên cứu y học.
Áp dụng tư duy hệ thống
Lý thuyết hệ thống sẽ trở nên sống động khi ta giải quyết các vấn đề, dù đó là “Tôi muốn xếp hạng cho nhóm từ khóa này” hay “Làm thế nào để tăng trưởng công ty lên 100 triệu đô doanh thu định kỳ hàng năm (ARR)?” Điểm khởi đầu là liệt kê tất cả các yếu tố (tác nhân) liên quan đến vấn đề và tự hỏi một loạt câu hỏi để tiến gần hơn đến giải pháp, hoặc ít nhất là đưa ra một giả thuyết có thể kiểm chứng:
- Hệ quả: Hệ quả cấp 1, 2, và 3 của vấn đề là gì?
- Tư duy ngang và dọc: Điều gì có liên quan đến vấn đề và đâu là hệ quả?
- Tầm nhìn vi mô và vĩ mô: Khi phóng to, nó trông như thế nào? Khi thu nhỏ thì sao?
- Mối quan hệ và sự phụ thuộc: Các phần tử liên kết với nhau như thế nào?
- Nguyên lý cơ bản: Viên gạch nhỏ nhất của hệ thống là gì?
- Trình tự và vòng lặp: Hệ thống có tự duy trì hay không, hay có điểm bắt đầu và kết thúc rõ ràng?
Tư duy hệ thống giúp bạn làm rõ vấn đề, từ đó tạo ra giải pháp. Những sơ đồ vòng lặp hoặc hình vẽ đơn giản có thể đem lại nhiều giá trị, không chỉ cho bạn mà còn cho việc giao tiếp với người khác.
Tư duy hệ thống trong seo
Tư duy hệ thống giúp chúng ta hiểu rằng mọi thứ trong SEO đều thay đổi. Tiêu chuẩn về nội dung càng ngày càng cao hơn vì ai cũng đang sản xuất nội dung. Tiêu chuẩn về liên kết ngược (backlink) cũng cao hơn vì ai cũng muốn có chúng, dẫn đến việc những ai có thể cung cấp liên kết nhận thức rõ hơn về quyền lực của họ, và Google bắt đầu phạt những chiến lược xây dựng liên kết quá mức. Tầm quan trọng của trải nghiệm người dùng (UX) cũng tăng lên vì thông tin đến một mức độ nào đó đã trở thành hàng hóa, và ai trình bày chúng rõ ràng và hấp dẫn hơn sẽ chiến thắng.
Những xu hướng này diễn ra ở quy mô lớn nhưng lại ảnh hưởng đến quyết định của chúng ta hàng ngày. Chúng giải thích tại sao một số chiến lược không còn hiệu quả, tại sao SEO ngày càng tốn kém, và tại sao một số trang web có thể mất nhiều lưu lượng truy cập sau nhiều năm ổn định. Tất cả đều là một phần của hệ thống không ngừng phát triển.